Καλέστε μας στο 210-6597644
stressmasters@gmail.com
Είσοδος
Search

ΠΟΙΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ

Επιστημονικά Υπεύθυνοι Καθηγητές

Χρούσος Π. Γεώργιος

  • Καθηγητής Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
  • Επιστημονικά Υπεύθυνος του ΜΠΣ «Η Επιστήμη του Στρες & η Προαγωγή της Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Δαρβίρη Χριστίνα

  • Καθηγήτρια Πρόληψης και Προαγωγής της Υγείας
  • Καθηγήτρια ΑΕΙ
  • Επισκέπτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Αθηνών, ΕΚΠΑ
  • Επιστημονικά Υπεύθυνη του ΜΠΣ «Η Επιστήμη του Στρες & η Προαγωγή της Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Ερευνητής

Πρωτογέρου Αθανάσιος

  • Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
  • Υπερτασιολόγος, Υπεύθυνος Ερευνητικής Μονάδας Υπέρτασης και Εργαστηρίου Καρδιαγγειακής Έρευνας, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο Λαϊκό, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας

Επιστημονική Ομάδα

Σολδάτος Παναγιώτης

  • Ιατρός-Παθολόγος
  • MSc στην Επιστήμη του Στρες & την Προαγωγή της Υγείας

Νασοθύμιου Ευθυμία

  • Ιατρός-Παθολόγος

Παπαδάκη Λεμονιά

  • Ιατρός-Παθολόγος
  • MSc στην Επιστήμη του Στρες & την Προαγωγή της Υγείας

Κρανιώτου Χριστίνα

  • Ιατρός-Γενική Ιατρική
  • MSc στην Επιστήμη του Στρες & την Προαγωγή της Υγείας

Άλλοι Επιστήμονες του Στρες

Βασιλοπούλου Ελένη

  • MSc στην Επιστήμη του Στρες & την Προαγωγή της Υγείας

Καραντζή Ευαγγελία

  • MSc στην Επιστήμη του Στρες & την Προαγωγή της Υγείας

Κώνστα Αγγελική

  • MSc στην Επιστήμη του Στρες & την Προαγωγή της Υγείας

Λιναρδάτου Αικατερίνη

  • MSc στην Επιστήμη του Στρες & την Προαγωγή της Υγείας

Μίχου Μαρία

  • MSc στην Επιστήμη του Στρες & την Προαγωγή της Υγείας

heart

ΤΙ ΚΑΝΑΜΕ

Εφαρμόσαμε ένα παρεμβατικό πρόγραμμα διαχείρισης του στρες για αλλαγή του τρόπου ζωής, διάρκειας 8 εβδομάδων, σε προ-υπερτασικά και υπερτασικά άτομα στην κοινότητα, στην περιοχή της Αττικής στην Ελλάδα.

Ο κύριος σκοπός του προγράμματος ήταν:

  • η διερεύνηση της επίδρασης του παρεμβατικού προγράμματος στην αρτηριακή πίεση ατόμων με προ-υπέρταση και υπέρταση.

Επιμέρους στόχοι ήταν:

  • η διερεύνηση της επίδρασης του παρεμβατικού προγράμματος στο στρες και τον τρόπο ζωής (άσκηση, διατροφή, ύπνος κα.) των ατόμων με προ-υπέρταση και υπέρταση.

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΑΝΑΜΕ

Η αρτηριακή υπέρταση (ΑΥ) είναι ο σημαντικότερος τροποποιήσιμος αιτιολογικός παράγοντας καρδιαγγειακών νοσημάτων αλλά και σημαντιός παράγοντας εμφάνισης νεφρική ή/και εγκαφαλικής βλάβης ή δυσλειτουργίας (1,2).

Υπολογίζεται ότι περίπου πάνω από το 1/4 του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού έχει ΑΥ (μικρή υπεροχή των ανδρών έναντι των γυναικών), λόγος που αναμένεται να αυξηθεί κατά 60% μέχρι το 2025 (3). Η ΑΥ ευθύνεται για 7.6 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους παγκοσμίως (περίπου το 13,5% αυτών) και για 92 εκατομμύρια χρόνια χαμένης ζωής λόγω αναπηρίας (6% του συνόλου) (4). Περίπου το 54% των εγκεφαλικών και το 47% της στεφανιαίας νόσου οφείλονται στην ΑΥ, ενώ τα άτομα που πλήττονται συνήθως είναι ηλικίας 45-69 ετών και κυρίως άτομα χαμηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου (4). Στην Ελλάδα, η ετήσια επίπτωση της ΑΥ υπολογίζεται σε 2,86 ανά 100 άτομα και 2,68 ανά 100 άτομα για άνδρες και γυναίκες αντίστοιχα (5). Ανησυχητικός είναι ο επιπολασμός όπου περίπου το 1/3 των ενήλικων ανδρών και το 1/4 των ενήλικων γυναικών στην Ελλάδα πάσχουν από ΑΥ (6,7). Ανάμεσα στα υπερτασικά άτομα, το 54,4-60,2% γνωρίζει για την πάθησή του, ενώ μόλις το 15,2-32,8% ελέγχει αποτελεσματικά την ΑΠ, γεγονός που επιτείνει την ανάγκη για αποτελεσματικότερη πρόληψη και θεραπεία αυτής (6,7).

Η αρτηριακή υπέρταση διακρίνεται σε ιδιοπαθή ή πρωτοπαθή (95%) και δευτεροπαθή (5%). Η ιδιοπαθής υπέρταση είναι άγνωστης αιτιολογίας, ενώ η «δευτεροπαθής» υπέρταση σχετίζεται με συγκεκριμένο νόσημα. Οι παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνιση διοπαθούς ΑΥ είναι η ηλικία, το φύλο, η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, το οικογενειακό ιστορικό ΑΥ, η δίαιτα υψηλή σε αλάτι ή κορεσμένα λίπη, η έλλειψη άσκησης, η κακή φυσική κατάσταση (8-20). Το στρες έχει επίσης σημαντική συσχέτιση με την εμφάνιση υψηλής αρτηριακής πίεσης.

Σε όλους τους ως άνω παράγοντες γίνεται εμφανής ο ρόλος του τρόπου ζωής και των επιλογών σε επίπεδο συμπεριφοράς, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τη σημασία της πρόληψης, της έγκαιρης παρέμβασης και της δυνατότητας που παρέχεται  στις υπηρεσίες υγείας να συμβάλλουν ουσιαστικά στην πρόληψη και τον έλεγχο της υπέρτασης μέσα από παρεμβάσεις που εστιάζουν στην ρίζα του προβλήματος, δηλαδή στον σύγχρονο τρόπο ζωής.

Η  ιατροκεντρική προσέγγιση που έχει επικρατήσει στην πλειοψηφία των συστημάτων υγείας στο δυτικό κόσμο, έχει οδηγήσει στην υιοθέτηση της φαρμακευτικής θεραπείας της υπέρτασης, ακόμα και σε περιπτώσεις ήπιας μορφή της, πάρα πολύ συχνά χωρίς να δύναται στον υπερτασικό το χρονικό παράθυρο  και η δυνατότητα αλλαγής τρόπους χωής που μπορεί να συμβάλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Σε κάθε περίπτωση, η φαρμακευτική θεραπεία και δη αυτή που αποκτά χρόνιο χαρακτήρα ενέχει σημαντικό οικονομικό κόστος και ταυτόχρονα  ήπιες αλλά σίγουρα ανεπιθύμητες παρενέργειες για τον πάσχοντα. Για τον λόγο αυτό μελετάται ευρέως ο ρόλος των μη φαρμακευτικών θεραπειών. Αυτές, εστιάζουν κυρίως στην απώλεια βάρους, τον περιορισμό του αλκοόλ, τη φυσική άσκηση και τη δίαιτα πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και φτωχή σε λιπαρά και αλάτι (μέχρι 2.4g ανά ημέρα) (1,2).

Τελευταίες οδηγίες από τον Καναδά και την Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρεία για την αντιμετώπιση της υπέρτασης περιλαμβανουν και τη διαχείριση του στρες (21,22). Μέχρι στιγμής παρεμβάσεις μείωσης του στρες έχουν εξετασθεί κυρίως μεμονωμένα και είχαν θετικά αποτελέσματα ως προς τη μείωση της ΑΠ και του καρδιομεταβολικού κινδύνου. Οι παρεμβάσεις αυτές αφορούν τεχνικές όπως είναι η βιοανάδραση, η γιόγκα, ο υπερβατικός διαλογισμός, η αντίδραση χαλάρωσης, η νοερή απεικόνιση και η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία (23-47).

Το σημαντικότερο με τον παράγοντα στρες είναι ότι όχι μόνο έχει σχετισθεί με τα συχνότερα νοσήματα της σύγχρονης κοινωνίας, αλλά ότι αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση επικίνδυνων για την υγεία συμπεριφορών όπως είναι το κάπνισμα, η έλλειψη σωματικής άσκησης και η κακή διατροφή (48-57). Το στρες παρεμβαίνει επίσης στην συμμόρφωση των ατόμων σε μη φαρμακευτικά προγράμματα πρόληψης καρδιομεταβολικών νοσημάτων (58-60). Πλήθος ερευνών υποστηρίζει ότι παρεμβάσεις αλλαγής του τρόπου ζωής στις οποίες απουσιάζει η διαχείριση του στρες συνήθως αποτυγχάνουν (61-65).

Η μη φαρμακευτική προσέγγιση στην ήπια μορφής υπέρταση, αλλά και ο συνδυασμός φαρμάκων όπου αποτελεί απόλυτη ένδειξη και ολοκληρωμένων προγραμμάτων προαγωγής υγείας, μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και στο φορτίο νοσηρότητας και θνησιμότητας.

Βιβλιογραφία
  1. Chobanian AV, Bakris GL, Black HR, et al. Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. Hypertension 2003, 42: 1206–1252.
  2. Chobanian AV, Bakris GL, Black HR, et al. The Seventh Report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure: the JNC 7 report. JAMA 2003, 289:2560-2572.
  3. Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Muntner P, Whelton PK, He J. Global burden of hypertension: analysis of worldwide data. Lancet 2005, 365(9455):217-23.
  4. Lawes CM, Vander Hoorn S, Rodgers A; International Society of Hypertension. Global burden of blood-pressure-related disease, 2001. Lancet 2008, 371(9623):1513-8.
  5. Panagiotakos DB, Chrysohoou C, Pitsavos C, et al. Hierarchical analysis of anthropometric indices in the prediction of 5-year incidence of hypertension in apparently healthy adults: the ATTICA study. Atherosclerosis 2009, 206(1):314-20.
  6. Psaltopoulou T, Orfanos P, Naska A, Lenas D, Trichopoulos D, Trichopoulou A. Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension in a general population sample of 26,913 adults in the Greek EPIC study. Int J Epidemiol 2004, 33(6):1345-52.
  7. Efstratopoulos AD, Voyaki SM, Baltas AA, et al. Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension in Hellas, Greece: the Hypertension Study in General Practice in Hellas (HYPERTENSHELL) national study. Am J Hypertens 2006, 19(1):53-60.
  8. Primatesta P, Falaschetti E, Gupta S, Marmot MG, Poulter NR. Association between smoking and blood pressure: evidence from the health survey for England. Hypertension 2001, 37:187–193.
  9. Omvik P. How smoking effects blood pressure. Blood Pressure 1996, 5:71–77.
  10. Pubbey IB, Parker M, Beilin LJ, Vandongen R, Masarei JR. Effects of alcohol and caloric restrictions on blood pressure and serum lipids in overweight men. Hypertension 1992, 20:533–541.
  11. Whelton PK, Appel LJ, Espeland MA, et al. Sodium reduction and weight loss in the treatment of hypertension in older persons: a randomized controlled trial of non-pharmacological interventions in the elderly (TONE). TONE Collaborative Research Group. JAMA 1998, 279:839–8467.
  12. Law MR. Epidemiological evidence of salt and blood pressure. Am J Hypertens 1997, 10 (Suppl. 5): S42–S45.
  13. Cutler JA, Follman D, Alexander PS. Randomised controlled trials of sodium reduction: an overview. Am J Clin Nutr 1997, 65 (Suppl. 2):S643–S651.
  14. Beckmann SL, Os I, Kjeldsen SE, Eide IK, Westheim AS, Hjermann I. Effect of dietary counseling on blood pressure and arterial plasma catecholamines in primary hypertension. Am J Hypertens 1995, 8:704–711.
  15. Margetts BM, Beilin LJ, Vandongen R, Armstrong BK. Vegetarian diet in mild hypertension: a randomized controlled trial. British Medical Journal 1986, 293:1468–1471.
  16. Wannamethee SG, Shaper AG. Patterns of alcohol intake and risk of stroke in middle-aged British men. Stroke 1996, 27:1033–1039.
  17. He J, Muntner P, Chen J, Roccella EJ, Streiffer RH, Whelton PK. Factors Associated With Hypertension Control in the General Population of the United States. Arch Intern Med 2002, 162:1051-1058.
  18. Mancia G. Guidelines for the Management of Arterial Hypertension The Task Force for the Management of Arterial Hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC). J Hypertens 2007, 25:1105–1187.
  19. Sparrenberger F, Cichelero FT, Ascoli AM, et al. Does psychosocial stress cause hypertension? A systematic review of observational studies. J Hum Hypertens 2009, 23(1):12-9.
  20. Steptoe A. Psychophysiological stress reactivity and hypertension. Hypertension 2008, 52(2):220-1.
  21. Khan NA, Hemmelgarn B, Herman RJ, et al; Canadian Hypertension Education Program. The 2009 Canadian Hypertension Education Program recommendations for the management of hypertension: Part 2–therapy. Can J Cardiol 2009, 25(5):287-98.
  22. Brook RD et al; Beyond Medications and Diet: Alternative Approaches to Lowering Blood Pressure. A Scientific Statement From the American Heart Association. Hypertension. 2013;61:00-00.
  23. Nakao M, Nomura S, Shimosawa T, Fujita T, Kuboki T. Blood pressure biofeedback treatment of white-coat hypertension. J Psychosom Res 2000, 48:161-169.
  24. Achmon J, Granek M, Golomb M, Hart J. Behavioral treatment of essential hypertension: a comparison between cognitive therapy and biofeedback of heart rate. Psychosom Med 1989, 51:152-164.
  25. Yucha CB, Tsai PS, Calderon KS, Tian L. Biofeedback-assisted relaxation training for essential hypertension. Who is most likely to benefit? J Cardiovasc Nurs 2005, 20: 198-205.
  26. Cohen DL, Bloedon LT, Rothman R, et al. Iyengar Yoga versus enhanced usual care on blood pressure in patients with prehypertension to stage I hypertension: a randomized controlled trial. Evid Based Complement Alternat Med 2009, [Epub ahead of print]
  27. Wexler R, Aukerman G. Nonpharmacologic strategies for managing hypertension. Am Fam Physician 2006, 73:1953-6, 1957-8.
  28. Schneider RH, Alexander CN, Sheppard W, et al. A randomized controlled trial of stress reduction for hypertension in older Africans Americans. Hypertension 1995, 26:820-7.
  29. Canter PH, Ernst E. Insufficient evidence to conclude whether or not transcendental meditation decreases blood pressure: results of a systematic review of randomized clinical trials. J Hypertens 2004, 22:2049-54.
  30. Schneider RH, Alexander CN, Staggers F, et al. Long term effects of stress reduction on mortality in persons >or =55 years of age with systemic hypertension. Am J Cardiol 2005, 95: 1060-4.
  1. Canter PH. The therapeutic effects of neditation. BMJ 2003, 326:1049-50.
  2. Barnes V, Schneider R, Alexander C, Staggers F. Stress, stress reduction, and hypertension in Africans Americans: An updated review. Natl Med Assoc 1997, 89:464-476.
  3. Sandu JS, Berri A, Gupta D, et al. Essential hypertension-Primary prevention. JIACM 2004, 4:306-9.
  4. Black HR. Non pharmacologic therapy for hypertension. Am J Med 1979, 66:837-842.
  5. Crowther JH. Stress management training and relaxation imagery in the treatment of essential hypertension. J Behav Med 1982, 6:169-187.
  6. Yung P, French P, Leung B. Relaxation training as complementary therapy for mild hypertension control and the implications of evidence-based medicine. Complement Ther in Nurs Midwifery 2001, 7:59-65.
  7. Garcia-Vera MP, Labrador FJ, Sanz J. Stress-management training for essential hypertension: a controlled study. Appl Psychophysiol Biofeedback 1997, 22:261-283.
  8. Knox S, Theorell T, Malmberg BG, Lindqvist R. Stress management in the treatment of essential hypertension in primary health care. Scand J Prim Health Care 1986, 3:175-181.
  9. Agras WS, Horne M, Taylor CB. Expectation and blood pressure-lowering effects of relaxation. Psychosom Med 1982, 44:389-395.
  10. Wadden TA. Relaxation therapy for essential hypertension: specific or nonspecific effects? J Psychosom Res 1984, 28:53-61.
  11. Lucini D, Malacarne M, Solaro N, Busin S, Pagani M. Complementary medicine for the management of chronic stress: superiority of active versus passive techniques. J Hypertens 2009, 27: 2421-2428.
  12. Batey DM, Kaufmann PG, Raczynski JM, et al. Stress management intervention for primary prevention of hypertension: detailed results from phase I of trials of hypertension prevention (TOHP-I). Ann Epidemiol 2000, 10(1):45-58.
  13. Spence JD, Barnett PA, Linden W, et al. Recommendations on stress management. CMAJ 1999, 160:S46-S50.
  14. D’Atri DA, Fitzgerald EF, Kasl SV, Ostfeld AM. Crowding in prison: the relationship between changes in housing mode and blood pressure. Psychosom Med 1981, 43:95-105.
  15. Bosley F, Allen TW. Stress management training for hypertensives: cognitive and physiological effects. J Behav Med 1988, 12:77-89.
  16. Chesney MA, Black GW, Swan GE, Ward MM. Relaxation training for essential hypertension at the worksite: I. The untreated mild hypertensive. Psychosom Med 1987, 49:250-263.
  17. Goldstein IB, Shapiro D, Thananopavaran C. Home relaxation techniques for essential hypertension. Psychosom Med 1984, 46: 398-414.
  18. Macleod J, Smith GD, Heslop P, Metcalfe C, Carroll D, Hart C. Are the effects of psychosocial exposures attributable to confounding? Evidence from a prospective observational study on psychological stress and mortality. J Epidemiol Community Health 2001, 55(12):878-84.
  19. Parrott AC. Nesbitt’s Paradox resolved? Stress and arousal modulation during cigarette smoking. Addiction 1998, 93(1):27-39.
  20. Kassel JD, Stroud LR, Paronis CA. Smoking, stress, and negative affect: correlation, causation, and context across stages of smoking. Psychol Bull 2003, 129(2):270-304.
  21. Parrott AC. Smoking cessation leads to reduced stress, but why? Int J Addict 1995, 30(11):1509-16.
  22. Pomerleau OF, Pomerleau CS. Research on stress and smoking: progress and problems. Br J Addict 1991, 86(5):599-603.
  23. Takeda E, Terao J, Nakaya Y, et al. Stress control and human nutrition. J Med Invest 2004, 51(3-4):139-45.
  24. Sillaber I, Henniger MS. Stress and alcohol drinking. Ann Med 2004, 36(8):596-605.
  25. Brady KT, Sonne SC. The role of stress in alcohol use, alcoholism treatment, and relapse. Alcohol Res Health 1999 23(4):263-71.
  26. Silberman Y, Bajo M, Chappell AM, et al. Neurobiological mechanisms contributing to alcohol-stress-anxiety interactions. Alcohol 2009, 43(7):509-19.
  27. Uhart M, Wand GS. Stress, alcohol and drug interaction: an update of human research. Addict Biol 2009, 14(1):43-64.
  28. Corrrigan M, Cupples ME, Smith SM,, et al. The contribution of qualitative research in designing a complex intervention for secondary prevention of coronary heart disease in two different healthcare systems. BMC Health Serv Res 2006, 6:90.
  29. Nabi H, Vahtera J, Singh-Manoux A, et al. Do psychological attributes matter for adherence to antihypertensive medication? The Finnish Public Sector Cohort Study. J Hypertens 2008, 26(11):2236-43.
  30. Cohen M, Kanter Y. Relation between sense of coherence and glycemic control in type 1 and type 2 diabetes. Behav Med 2004, 29(4):175-83.
  31. George GC, Milani TJ, Hanss-Nuss H, Freeland-Graves JH. Compliance with dietary guidelines and relationship to psychosocial factors in low-income women in late postpartum. J Am Diet Assoc 2005, 105(6):916-26.
  32. Chang MW, Nitzke S, Guilford E, Adair CH, Hazard DL. Motivators and barriers to healthful eating and physical activity among low-income overweight and obese mothers. J Am Diet Assoc 2008, 108(6):1023-8.
  33. Gazmararian JA, Ziemer DC, Barnes C. Perception of barriers to self-care management among diabetic patients. Diabetes Educ 2009, 35(5):778-88.
  34. DiGiacomo M, Davidson PM, Davison J, Moore L, Abbott P. Stressful life events, resources, and access: key considerations in quitting smoking at an Aboriginal Medical Service. Aust N Z J Public Health 2007, 31(2):174-6.

65. Mosca L, McGillen C, Rubenfire M., Gender differences in barriers to lifestyle change for cardiovascular disease prevention. J Womens Health 1998, 7(6):711-5.